از اسپانسرها تا هزینه‌های احتمالی جشنواره فجر چه می‌دانید؟

چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر به ایستگاه پایانی رسید. جشنواره‌ای که طبق اظهارات محمد خزائی، رئیس سازمان سینمایی، «بوی شهدا» می‌داد و امسال بالاخره به «بچه‌های انقلاب» بازگشت. فارغ از اظهارات این مقام مسئول که تنها بر طبل تقویت دوقطبی و دوگانه خودی/غیرخودی میان اهالی سینما کوبید، متاسفانه این جشنواره از لحاظ مالی چندان شفاف ظاهر نشد و مانند جشنواره سال گذشته، سرمایه‌گذاران جشنواره، بودجه زیرمجموعه‌های دولتی سینما با هدف جشنواره فجر و میزان آن نیز هنوز روشن‌گری نشده است.

مجرای نامعلوم تخصیص و توزیع بودجه

در نگاه کلی، جشنواره‌های سینمایی در ایران یک سر دارند و هزار سودا! از نهادهای حمایتی بانی در اجرا گرفته تا عاملیت نامعلوم. در حالی که تصور می‌شود بودجه این جشنواره‌ها در راس، باید از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعریف و از مجرای سازمان سینمایی توزیع شود اما، از شهرداری گرفته تا شرکت‌های تعاونی و زیرشاخه‌های دیگر دولتی موجود در سینما چون فارابی و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و … نیز در برگزاری این جشنواره‌ها نقش کاربردی دارند. در سطح استاندارد، این روند به سه عامل بستگی دارد. تخصیص اعتبار از جانب سازمان برنامه و بودجه، چگونگی پرداخت آن از خزانه به سازمان سینمایی و در نهایت رویکرد، عملکرد و نتیجه‌ای که از موسسه دریافت خواهد شد.

ضمن این‌که باید توجه داشته باشیم که پرداخت این اعتبارات به موسسات و سازمان‌ها، تابع زمان و شرایط اجرای هر فعالیت است. در بخش عاملیت، موسسه رسانه‌های تصویری وابسته به وزارت ارشاد تا قبل از سال ٩٨ عاملیت جشنواره‌های فجر و جشنواره فیلم کودک را به‌عهده داشت اما این موسسه در سال ٩٨ به دلیل ابهامات مالی با فارابی ادغام و عاملیت نیز منتقل شد.

هزینه‌های دوقطبی و نامعلوم

بر کسی پوشیده نیست که بخش عمده جشنواره‌های دولتی، بیش از آورده مالی بودجه‌خوار هستند. در همین دوران بود که جشنواره فیلم فجر در کنار هزینه‌ای که برای آن می‌شد از بلیت‌فروشی نیز درآمد قابل توجهی داشت. با این‌حال هر چه گذشت شفاف‌سازی از چگونگی فروش بلیت، رفته رفته از رسم افتاد اما جشنواره کماکان به جیب دولت و گرده بیت‌المال متصل ماند.

جشنواره فیلم فجر سی‌وششم، ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان، جشنواره سی‌وهفتم، ۶ میلیارد و ٣۰۰ میلیون تومان و جشنواره فجر سی‌و‌هشتم که جدا از حمایت ٨ میلیاردی شهرداری تهران به عنوان اسپانسر، ردیف اعتبار ۵ میلیاردی در فارابی نیز داشت. محمد مهدی طباطباعی نژاد، دبیر سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر در نشست خبری این جشنواره اعلام کرد هزینه برگزاری این رویداد زیر ۵ میلیارد تومان است. این آخرین رقمی بود که از بودجه‌های مرتبط با جشنواره(و نه تمام بودجه) منتشر شد.

جشنواره فجر و چند تخمین

بر مبنای نرخ تورم بودجه جشنواره فجر ۳۶ از مجرای فارابی، معادل ۲۵ میلیارد و ۳۰۹ میلیون تومان سال جاری است. لازم به تاکید است که جشنواره فیلم فجر جدا از تغذیه شدن از سازمان سینمایی وزارت ارشاد و بازوهای دولتی سینما همچون فارابی، اسپانسرهای عظیم دیگری مانند شهرداری نیز دارد؛ ضمن اینکه در فجر سال جاری اعلام شد که سایپا و ایران خودرو جایزه‌های این دوره را تأمین می‌کنند پس برخی از سیمرغ‌ها با یک خودرو همراه می‌شود و برخی جوایز نقدی هستند.

تا این لحظه برندگان سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن به ترتیب یک دستگاه خودرو تارا و یک دستگاه خودرو شاهین نیز با خود به خانه بردند. آخرین قیمت ماشین شاهین که ۲۰ بهمن اعلام شده معادل ۵۳۵ میلیون تومان است و آخرین قیمت ماشین تارا در همین تاریخ ۶۲۸ میلیون تومان و دنده اتوماتیک آن ۸۰۲ میلیون تومان است. اگر منظور ماشین غیر دنده اتوماتیک تارا هم باشد، اختلاف قیمتی ۱۰۰ میلیون تومانی با ماشین شاهین دارد. از آنجایی که دو جایزه سیمرغ به بهترین بازیگر مرد اهدا شده، این تفاوت  ۲۰۰ میلیون تومانی جایزه مردان و زنان، قابل توجه است. بماند که اولین سالی است که جشنواره فیلم فجر دست‌‌دل‌بازی در حد هدیه دادن خودرو از خود نشان می‌دهد. از تعداد این خودرو‌ها و همچنین رقم جایزه نقدی اطلاعاتی منتشر نشده اما می‌توان با نگاهی به جایزه نقدی سال‌های گذشته و محاسبه آن بر مبنای نرخ تورم به اعدادی رسید‌ که البته صرفا یک احتمال است‌. در جشنواره فجر ۳۷ طبق اعلام دبیرخانه جشنواره، جوایز نقدی ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان بود. عددی که معادل ۱۲۸ میلیون تومان سال جاری است‌ و با در‌نظر گرفتن هدیه‌هایی در سطح خودرو، می‌توان هدیه‌های نقدی را نیز قابل توجه محاسبه کرد.
 

یک انتظار محال!

شفاف‌سازی از هزینه‌های جشنواره فجر ۴۱ بعید به نظر می‌رسد. از دستمزد دست‌اندکاران جشنواره تا هزینه‌های فنی، هزینه‌های مرتبط با میهمانان خارجی و ... ضمن اینکه حتی سیمرغ‌های جشنواره به سبب محدود قطعات و مقرون به صرفه نبودن طی سال‌های قبل در امارات ساخته می‌شد و در سال ۹۷ هزینه ساخت ۳۰ سیمرغ ۹۰ میلیون تومان بود‌‌. معادل ۴۶۱ میلیون تومان سال جاری! به نظر می‌رسد هدف مدیران این دوره از جشنواره نه رقم زدند فصل تازه سینما و انگیزه تولید برای فیلم‌سازان که تنها یک کارناوال برای نمایش رقابت و بازی‌های پنهان سیاسی بود. به نظر می‌رسد در این دوره از تاریخ سینما، برگزاری جشنواره تنها طیف خاصی را ارضا می‌کند‌. به این ترتیب که فیلم‌سازان خاصی هیات داوران می‌شوند، برخی ستاد جشنواره می‌شوند، ستاد خبری و بولتن به راه می‌افتد، اسپانسر‌ها هدیه‌‌ها را توزیع می‌کنند و خلاصه در این میان طیف محدودی خشنود خواهند شد اما فشار طولانی مدت هزینه‌های این خشنودی، بر دوش طیف آسیب‌پذیرتر سینما است. احتمالا به همین دلیل است که از حلقه مدیران، کسی به رویکرد و چگونگی جشنواره‌ها کوچکترین انتقادی نداشته و ندارد.